Een nieuwe studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen toont aan dat we vaker naar de dokter gaan naarmate er meer fijn stof in de lucht is. Naast de gezondheidsimpact voor de bevolking, lopen ook de kosten voor vermijdbare doktersbezoeken hoog op. 

Net op het moment dat Europa stemt over strengere normen voor luchtkwaliteit en België hierover zijn standpunt ontwikkelt, is het essentieel om de impact op de gezondheid en de kosten voor de ziekteverzekering duidelijk onder de aandacht te brengen. "De luchtkwaliteit pas tegen 2050 aan de nieuwe WHO-normen laten beantwoorden, zou een onaanvaardbare impact hebben op de samenleving," vinden de ziekenfondsen.

Grootste milieugezondheidsrisico
Luchtverontreiniging vormt het grootste milieugezondheidsrisico voor de Europese bevolking. Volgens een recent rapport van het Europees Milieuagentschap werd 97% van de Europese populatie in 2021 blootgesteld aan fijnstofvervuiling hoger dan de normen aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het jaarlijks aantal vroegtijdige overlijdens in de EU omwille van fijn stof wordt geschat op 238.000.

In 2021 actualiseerde de WHO haar advieswaarden voor luchtkwaliteit en bracht daarbij de toegelaten norm voor fijnstofvervuiling terug van 10 naar 5 microgram per kubieke meter. Maar de Europese Commissie stelt voor om deze pas tegen 2050 te realiseren. Aanstaande woensdag (13/09) stemt het Europees Parlement over een herziening van de Europese normen, die sinds 2008 ongewijzigd zijn gebleven.

Minder doktersbezoeken bij dalende fijnstofwaarden
Een recente studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, in samenwerking met onderzoekers verbonden aan KU Leuven, UHasselt en de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu, werpt nieuw licht op fijnstofvervuiling in België, de aanwezigheid van groene zones en de associatie met het aantal bezoeken aan de huisarts en spoeddienst. Deze studie werd gepubliceerd in het internationale vakblad Environmental Research.

Het niveau van vervuiling door PM2,5 (fijn stof in de omgevingslucht met een diameter kleiner dan 2,5 micrometer) werd daarbij in kaart gebracht tot op het niveau van ongeveer 20.000 wijken. Vervolgens werden deze data gekoppeld aan de gegevens van meer dan 1 miljoen Belgische jongeren en volwassen aangesloten bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen.

De algemene vaststelling daarbij: hoe lager de concentratie fijn stof in de lucht, hoe minder vaak men naar de dokter gaat. Voor volwassenen was het gemiddeld jaarlijks aantal huisartsbezoeken binnen de kantooruren gelijk aan:

• 2,96 huisartsbezoeken in wijken met PM2,5 tussen 4,91 en 7,49 µg/m3
• 3,10 huisartsbezoeken in wijken met PM2,5 tussen 7,50 en 9,99 µg/m3
• 3,20 huisartsbezoeken in wijken met PM2,5 tussen 10,00 en 11,99 µg/m3
• 3,30 huisartsbezoeken in wijken met PM2,5 tussen 12,00 en 14,64 µg/m3

Bij jongeren werd dezelfde tendens vastgesteld. Hetzelfde geldt voor huisartsbezoeken buiten de kantooruren, die meestal wijzen op een dringendere nood aan medisch advies.

Vermijdbare kosten voor de ziekteverzekering
De studie maakt ook een inschatting van de financiële impact van vermijdbare huisartsbezoeken, waarbij we een oorzakelijk verband veronderstellen, indien alle personen zouden wonen in een wijk met de laagste concentratie van fijn stof (4,91 tot 7,49 μg/m³). Geëxtrapoleerd naar de Belgische bevolking bedraagt deze vermijdbare kost 43 miljoen euro, waarvan meer dan 37 miljoen euro ten laste van de ziekteverzekering en bijna 6 miljoen ten laste van de patiënt. Eerdere bevindingen van dezelfde onderzoekers wezen ook op een hogere afwezigheid op het werk wanneer luchtvervuiling piekt.

Werken aan een betere luchtkwaliteit is dus niet enkel goed voor de volksgezondheid, maar ook voor de financiële duurzaamheid van de ziekte- en invaliditeitsverzekering. Christian Horemans, expert milieu en gezondheid bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen: "De herziening van de Europese normen voor luchtkwaliteit is een enorme opportuniteit om onze gezondheid te beschermen. Een versnelde verwezenlijking van de nieuwe WHO-normen tegen 2030 moet nagestreefd worden, wat hopelijk ook de mening zal zijn van het Europese Parlement op 13 september. Hopelijk gaan België en de andere lidstaten ook voor deze doelstelling wanneer ze hun standpunt formuleren in dit dossier. Meer ambitie tonen dan de huidige deadline van 2050, is essentieel. De impact op de samenleving is te groot om nog 27 jaar te wachten."

Minder doktersbezoeken voor wie in een boomrijke wijk woont
Naast fijnstofvervuiling werd ook een andere belangrijke factor van invloed op de volksgezondheid onderzocht: de aanwezigheid van groene ruimte. Hier tonen de bevindingen aan dat wie woont in een wijk met meer dan 30% boombedekking, minder naar de dokter gaat. Deze conclusie ondersteunt de zogenaamde 3-30-300-vuistregel voor stedelijk groen: om de gezondheid te bevorderen, is het aan te raden om vanuit elke woonplaats minstens 3 bomen te kunnen zien, met 30% boombedekking in elke buurt, op maximum 300 meter van een park of groene recreatieruimte.