Nog nooit waren er zo weinig vlinders in de natuur als dit voorjaar. Dat meldt Natuurpunt. Door het natte en koude weer verdrinken veel rupsen, die later zouden uitgroeien tot vlinders. Langs de andere kant zorgen de lange droogtes van enkele jaren geleden ervoor dat sommige vlindersoorten het moeilijk krijgen om zich hier nog te groeien. Aan de Lieteberg in Zutendaal zien ze de kwalijke trend ook, maar zijn ze hoopvol, omdat het weer volgende week stukken beter wordt, waardoor de vlinders weer gaan vliegen.

Aan Bezoekerscentrum De Lieteberg in Zutendaal is vandaag het startschot gegeven van de verbouwingswerken. Het centrum zal onder andere een nieuwe multifunctionele zaal krijgen, het cafetaria wordt vernieuwd en ook de balie, ontvangstruimte en sanitaire voorzieningen zullen uitbreiden. Vandaag is het bezoekerscentrum een grote publiekstrekker als toeganspoort voor het Nationaal Park Hoge Kempen, goed voor bijna 150.000 bezoekers per jaar. De werken moeten eind volgend jaar klaar zijn. In de tussentijd zal het centrum toegankelijk blijven voor het publiek.

Dit weekend eindigde de 13de editie van de Grote Vlindertelling van Natuurpunt. Meer dan 15.000 tellers telden de voorbije maand in totaal 116.851 vlinders. Uit de eerste resultaten blijken grote verschuivingen in de top 10 na de extreem droge en warme zomer van 2018. Netelvlinders als de dagpauwoog verliezen terrein, zuiderse soorten als de kleine parelmoervlinder doen het opvallend goed. Voor het eerst werd gedurende een langere periode in juli (van 6 tot 28) geteld in plaats van één weekend. Reden: beter inspelen op het erg onvoorspelbare weer. Wanneer de cijfers van de voorbije dagen worden vergeleken met de voorbije telweekends, ziet Natuurpunt dat het klein koolwitje opnieuw de eerste plaats bekleedt, net als in 2018. Maar de rest van de top-10 vertoont grote veranderingen. Netelvlinders verliezen, zonnekloppers winnenEen aantal soorten werd opmerkelijk minder waargenomen dan gemiddeld. De dagpauwoog bijvoorbeeld, in 2013 nog de talrijkste soort tijdens het vlinderweekend (toen was die in 3 op de 4 tuinen aanwezig), werd dit jaar in minder dan 3 tuinen op 10 gezien, en dat in heel lage aantallen. De kleine vos, in 2014 nog te spotten in de helft van de tuinen, is nu nog maar in 1 tuin op 10 aanwezig. Ook het landkaartje kent een sterke terugval en wordt nog maar in 4% van de tuinen gespot. De verklaring? De rupsen van al deze soorten zijn voor hun voortplanting afhankelijk van brandnetels, en die zijn tijdens de aanhoudende droogte van vorige zomer massaal verdroogd. Zandoogje nooit eerder zo vaak gespotAndere soorten doen het dan weer beter dan gemiddeld. Het bruin zandoogje werd nooit eerder in zoveel tuinen aangetroffen (4 op de 10 tuinen). En ook het oranje zandoogje werd dit jaar talrijk gespot. Ook onze grootste inheemse dagvlinder, de koninginnenpage, deed het goed, en werd aan het eind van de maand zelfs in 1 Vlaamse tuin op 5 gezien. Tot slot werd de spectaculaire keizersmantel nooit vaker gezien dan dit jaar. Eén teller kon zelfs ei-afzet vaststellen. Een aantal soorten die recent een toename kenden van hun verspreidingsgebied, zoals de kleine parelmoervlinder en het bruin blauwtje, zetten hun uitbreiding verder. Veel van deze verschuivingen kunnen toegewezen worden aan de extreme weersomstandigheden van dit en de voorbije jaren. Droogtegevoelige soorten nemen af, warmteminnende soorten breiden uit. Dankzij de nieuwe telmethode zijn voor het eerst ook van meerdere weken gedetailleerde cijfers beschikbaar. Hieruit kan je de evolutie van de aantallen doorheen de tijd aflezen. Regionale verschillen Ook regionaal merkt Natuurpunt verschillen die in de lijn liggen met eerdere edities van de vlindertellingen. Zo ligt het zwaartepunt van de verspreiding van de citroenvlinder in de oostelijke helft van Vlaanderen. In Antwerpen en Limburg scoort deze soort hoog, met in beide provincies een plaats in de top vijf. In Oost- en West-Vlaanderen staat dan weer het oranje zandoogje in de top drie. Deze soort komt verspreid over heel Vlaanderen voor, maar de dichtheden tonen grote verschillen: terwijl de soort in de westelijke helft van Vlaanderen talrijk is, ontbreekt ze in sommige Antwerpse en Limburgse gemeenten volledig. Top-10 Limburg (1350 tellers) Bruin zandoogje Klein koolwitje Citroenvlinder Groot koolwitje Oranje zandoogje Atalanta Dagpauwoog Gehakkelde aurelia Distelvlinder Bont zandoogje Foto: Theo Geuens

De gehakkelde aurelia, Oranjetipje en Koninginnenpage. Samen met heel wat andere Vlaamse vlindersoorten beleefden ze het slechtste vliegseizoen in 8 jaar tijd. Voor de Koninginnenpage gaat het om een daling van 68 procent tegenover het langjarig gemiddelde. Amper drie soorten hadden een relatief goed jaar. Een deel van de verklaring lijkt te liggen in het kletsnatte en te frisse voorjaar. Dat zorgde voor slecht vliegweer en miserabele omstandigheden om eitjes af te zetten. Toch lijkt dat maar een stuk van het verhaal. Behalve de voorjaarspiek is er voor het gros van de vlindersoorten een tweede en veel omvangrijkere piek in de maanden juli, augustus en september. Die tweede piek bleek bij sommige soorten niet in staat om de verliezen van het voorjaar goed te maken, maar bij ander dan weer wel, zoals het groot koolwitje. De Dagpauwoog bereikte zelfs recordaantallen begin september. Alles bij elkaar genomen was 2016 een flauw vlinderjaar, iets beneden gemiddeld.